Trauma & Religie
Trauma en religie; je geloof, de kerk, moskee of synagoge (en andere overtuigingen) waartoe je behoort, het heeft invloed op je leven, op de keuzes die je maakt, op de stem die in je hoofd. Het kan zijn dat die stem je vermanend toespreekt of juist kracht geeft.
Het kan echter ook zo zijn dat je juist heel veel troost hebt ervaren of dat het je zelfvertrouwen heeft gesterkt, doordat je tot een fijne gelovige groep behoort. Religie kan dus heel veel steun geven en troost bieden, maar ook heel schadelijk en zelfs traumatiserend zijn. Dit stuk gaat echter over de negatieve ervaringen die er ook zijn.
Religie heeft invloed op je wereldbeeld.
Denk maar eens aan uitspraken als ‘God straft onmiddelijk’ of ’twee geloven op 1 kussen, daar slaapt de duivel tussen’. Denk ook aan al het misbruik dat heeft plaats gevonden binnen de katholieke kerk en niet op de laatste plaats; hoe de kerk daar zelf mee om gaat en is gegaan. Denk ook aan alle oorlogen die uit naam van het geloof worden gevoerd of regels die worden opgelegd uit naam van God.
Wanneer wordt het traumatisch?
Een negatieve ervaring wordt natuurlijk niet per definitie traumatisch, dat is afhankelijk van hoe jijzelf en je omgeving reageert op wat er is gebeurd. Ik geef een aantal voorbeelden waarbij je je voor kan stellen dat warvoor invloed religie op je gedrag kan hebben.
- In Colorado, Verenigde Staten zijn er door een pastoor ‘Hell houses’ geïntroduceerd. Hier worden Christelijke kinderen naartoe gestuurd om te leren wat er gebeurd als ze doodgaan en zich niet aan de geloofsregels hebben gehouden.
- In Pakistan (en andere landen) staat de doodstraf op Godslastering.
- Uit naam van je eigen God mag je anderen doden. ‘De heer is een krijgsheld’ (Exodus 15:3).
Kinderen krijgen vanaf hun geboorte een religieuze opvoeding, ze worden niet religieus geboren. Juist als kinderen heel jong zijn, zijn ze ook heel gevoelig voor geloofsovertuigingen. Dit zorgt er ook voor dat je dus niet zomaar jezelf los kunt maken van de overtuigingen die je al jong ingeprent hebt gekregen. Je wordt dan misschien verstoten door je familie of vrienden, wat heel traumatisch kan zijn.
Mogelijke oorzaken van trauma door religie
Er zijn een aantal mogelijkheden (Dit is niet uitputtend):
1. Misbruik en manipulatie
In sommige gevallen kunnen religieuze leiders of autoriteiten misbruik maken van hun macht en positie om anderen te manipuleren, te misbruiken of te onderdrukken. (Het grootste voorbeeld van seksueel misbruik is al een aantal jaren wereldnieuws; jonge jongens die misbruikt zijn door priesters en geestelijken. Het in de doofpot stoppen van al deze vergrijpen heeft er mede voor gezorgd dat het een groot internationaal trauma is geworden. Nog altijd wordt het door de kerk mondjesmaat toegegeven en erkend.)
2. Schuld en schaamte
Religieuze overtuigingen kunnen soms leiden tot gevoelens van schuld en schaamte, vooral als iemand het gevoel heeft dat ze falen in het volgen van religieuze voorschriften of als ze geloven dat ze zondig zijn.
3. Dwang en controle
Sommige religieuze leiders en groepen kunnen hun volgelingen controleren en dwingen om bepaalde regels en voorschriften te volgen, wat kan leiden tot een gevoel van verlies van autonomie en persoonlijke vrijheid.
4. Discriminatie en uitsluiting
Sommige religies kunnen bepaalde groepen of individuen discrimineren of uitsluiten op basis van hun geloof, geslacht, seksualiteit, etniciteit of andere kenmerken.
5. Afvalligheid en vervreemding
Voor sommige mensen kan het verlaten van hun religieuze gemeenschap of het veranderen van hun geloofsovertuigingen leiden tot vervreemding, isolatie en het verlies van sociale steun, wat traumatisch kan zijn.
Wereldbeeld van de therapeut
Als therapeut is het goed om te weten wat je eigen wereldbeeld is.
Met welke overtuigingen op het gebied van religie ben je opgegroeid?
Hoe sta je tegenover diverse religies?
Hoe beïnvloed religie jouw dagelijks leven?
Het zijn essentiële vragen die je jezelf zou moeten stellen. Waarom?
Stel je werkt in Rotterdam, een stad waarin er meer dan 177 nationaliteiten wonen en daarmee ook een grote verscheidenheid aan religies en overtuigingen. Dan is het goed om te weten wat jouw (onbewuste) houding is tegenover religie in zijn algemeenheid, maar ook tegenover religies die de jouwe niet zijn. Je bent bijvoorbeeld zelf protestants opgevoed en hebt meegekregen dat katholieken te uitbundig zijn, dan neem je die onbewuste overtuiging mee. Door je bewust te zijn van deze dynamiek kun je deze ook een plek geven.
Je kunt ook als christen misschien weinig verstand hebben van de islam. Als religie terugkomt in een behandeling, dan is het goed om te benoemen dat je je bewust bent van je eigen tekortkoming daarin. Alleen al het benoemen geeft ruimte om toch met elkaar te werken.